Demokracja bezpośrednia – wady i zalety tego ustroju

Demokracja bezpośrednia – wady i zalety tego ustroju

Demokracja bezpośrednia – system polityczny, w którym decyzje są podejmowane poprzez głosowanie wszystkich uprawionych obywateli.

W demokracji bezpośredniej obywatle mają większy, a co najistotniejsze, bezpośredni wpływ na politykę regionu, państwa. Jest to opozycja do demokracji pośredniej, która obecnie dominuje w większości demokratycznych krajów.

Istnieje kilka form bezpośredniego sprawowania władzy przez wszystkich obywateli; referendum ludowe, weto ludowe, incjatywa ludowa, konsultacja ludowa, zgromadzenie ludowe, recall.

 Elementy demokracji bezposredniej istnieją w wielu krajach, głównie na poziomie regionalnym gdzie mamy do czynienia z stosunkowo niewielką liczbą obywateli, co nie przysparza zbyt dużych trudności organizacyjnych podjęcie decyzji w drodze głosowania.

Aby lepiej poznać ten starą choć małą znaną obecnie ustrój, przybliże każdą formę  obecnie stosowanej demokracji bezpośredniej.

Referendum powszeche zwane także ludowym, jest to głosowanie wszystkich obywateli posiadających czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) tym samym wyrażając swoją opinię na dany temat.

Weto Ludowe jest to sprzeciw wyrażony w drodze głosowania powszechnego wobec uchwalonemu aktowi prawnemu. Ta instytucja obowiązuje min. w Szwajacari a także w niektórych stanach USA.

Incjatywa ludowa jest instytucją dającą ściśle określonej grupie obywateli prawo wystąpienia z incjatywą ustawodawczą. Według Polskiej Konstytucji z 1997, to prawo posiada 100 tyś obywateli posiadających czynne prawo wyborcze. Według konstytucji ludowa incjatywa nie może dotyczyć projektu ustawy budżetowej oraz projektu ustawy o zmianie konstytucji.

Obecnie trwa akcja zbierania podpisów projektu ustawy dotyczącej zmiany ordynacji wyborczej do parlamentu, polegającej na wprowadzeniu Jednomandatowych Okręgów Wyborczych w miejsce obecnie istniejących wielomandatowych. Wiecej na temat tej akcji można dowiedzieć się na stronie organizatora Referendum.

Konsultacja ludowa polega na wyrażeniu poprzez zbirowość swojej opinii na temat przedstawionej sprawy. Z tą instutucja najczęciej mamy do czynienia na pozimie regionalnym, gdzie liczba obywateli posiadających czynne prawo jest ograniczona, z tego powodu konsultajcje można łatwo zorganizować. W przeciwieństwie do referendum, konsultacja ludowa jest nie wiążąca dla instytucji władzy, ma ona charakter opiniodawczy, instytucja ta wpływa także na tworzenie się wzajemnej relacji, między społeczonością a organami władzy. W Polsce konsultacje najcześciej odbywają się na pozimie gminy, rzadziej na poziomie powiatu.

Zgromadzenie ludowe jedna z najstarszych i najprostszych form demokracji bezpośredniej, jest to ogół obywateli danego regionu, miasta posiadających prawo decydowania (czynne prawo wyborcze). W starożytnej Grecji było nazywane Eklezja (Ateny) lub Apella (Sparta) i była to najwżysza władza decydująca o polityce zagranicznej, finasach, sprawach wojskowych, a także cześciowo działy jako sądy.

Obecenie Zgromadzenie ludowe istnieje w niektórych kantonach Szwajacarii, ze względów praktycznych odbywa się na poziomie lokalnym oraz wolnym powietrzu. Każdy uczestnik ma zarówno prawo głosu jak i głosowania, ktróe odbywa się poprzez podniesienie ręki.

Recall instytucja odwołania urzędników w drodze głosowania, którzy zostali wybrani w wyborach powszechnych. Recall można traktować jako dopełnienie do prawa wybierania, gdyż wyborcy którzy wybrali daną osobę,  powinni mieć także możliwość jego odwołania, jeśli uznają że nie spełnia ich oczekiwań, łamie obietnice, nie działa w interesie swoich wyborców lub po prostu nie wypełnia swoich obowiązków.

Ta forma demokracji bezpośredniej najczęściej jest stosowana na poziomie lokalnym, prawie nigdy na poziomie państwowym. Niestety w formach demokracji pośredniej (większość współczesnych demokracji) odwołanie posła, urzędnika leży najczęściej nie w gesti wyborców lecz ciał kolegialnych, które rzadko „karzą swoich członków” chroniąc się wzajemnie tym samym działają na niekorzyść wyborców i Państwa.

Zalety demokracji bezpośredniej

obywatele mają realny i faktyczny wpływ na działania organów władzy publicznej,
wszystkie ważne decyzje dla państwa podejmowane są przez wszystkich obywateli, dotyczy to głownie zobowiązań finasowych, paktów miedzynarodowych, kierunków polityki zagranicznej itp.
bezpośrednia odpowiedzialność instytucji, urzędników przed wyborcami, wybrany przedstawiciel jest zobowiązany wypełniać swoje obietnice, w przeciwnym razie zostanie odwołany,
udział obywateli w życiu politycznym nie ogranicza się tylko do wyborów jak to ma miejsce w demokracji pośredniej, lecz mają dodatkowe instrumenty pozwalające kontrolować oceniać urzędników, uczestniczyć w tworzeniu prawa, konsultować oraz odwoływać,
możliwość uczestniczenia wszystkich obywateli w życiu politycznym zwiększa świadomość obywateli na temat działania państwa i prawa, a w rezultacie tworzenia się społeczeństwa obywatelskiego,
zredukowanie korpupcji i lobbingu, działania w interesie swoim lub zewnętrznych podmiotów i osób, gdyż w demokracji bezpośredniej każda instytucja, urzędnik, polityk odpowiada bezpośrednio przed swoimi wyborcami, nawet podejrzenie popełniania czynu zabronionego lub niemoralnego może być powodem odwołania ze stanowiska, gdyż polityk, który traci zaufanie wyborców nie powienien już reprezentować ich interesów.
błędne decyzje, szybko uczą „postawy obywatelskiej” tj. odpowiedzialności za sprawy państwa, regionu, rodziny,
obywatele mogą wyrazić swoją opinię na dany temat w każdej chwili i wyraża opinie wyboróćw „na daną chwilę” w przeciwieństwie do demokracji przedstawicielskiej, gdzie wyborcy swoje preferencje wyrażają pośrednio głosując na partie odzwierciedlające ich poglądy i raz na 4-5 lat, efektem czego jest częsty konflikt między działaniami władzy przedstawicelskiej oraz oczekiwaniami wyborców.

Wady demokracji bezpośredniej

Tak jak sama demokracja nie jest ustrojem idealnym, także demokracja bezpośrednia nie jest bez wad. Do główbych wad należą:

kompetencyjność, obywatele nie rzadko muszą podjąć decyzję w sprawch, które są poza zasięgiem ich kompetencji, wiedzy zrozumienia, w rezultacie czego istnieje wysokie prawdopodobieństwo że taka decyzja będzie zła lub długim terminie nie korzystana dla obywateli,
demokracja bezpośrednia wydłuża proces decyzyjny, aczkolwiek zastosowanie obecnych osiągnięć technologii informatycznych, szczególnie Internetu, jest możliwe zorganizowanie systemu szybkiego podejmowania decyzji nawet w wielomilionowym państwie,
przy braku odpowiedniej tolerancji w społeczeństwie mogą być podejmowane decyzje krzywdzące mniejszości; np: etniczne, wyznaniowe itp.
bierność i pasywność obywateli, lekarstem jest edukowanie obywatelskie przez osoby, instytucje aktywnie politycznie,
zła sytuacja gospodarcza może wpływać na łatowść przyjmowania haseł populistycznych a w konsekwencji podejmowanie złych decyzji

Demokracja bezpośrednia nie jest ustrojem łatwym, lecz najlepszym pod względem ochorny interesów obywateli danego kraju. Najlepszym przykładem oraz potwierdzeniem że jest to ustrój realny a nie utopijny stanowi Szwajcaria, gdzie demokracja bezpośrednia jest już sprawowana ponad 150 lat i 70% jej obywateli chwali sobie ten ustrój. Nie jest to także ustrój zapomaniany lub tylko dla społeczeństw o długich tradycjach demokratycznych, w ostatnich latach na drogą tej formy zarządzania państwem wstąpiła Islandia tym samym uwalniając się spod więzi międzynarodowych korporacji finasowych, grup lobbingowych, które to działały na niekorzyść tego kraju doprowadzając to kryzysu oraz bankructwa państwa.