Celiakia to wciąż mało poznana choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym. Pomimo szeregu przeprowadzonych badań, wciąż nie udało się uściślić przyczyn występowania schorzenia i dlatego celiakia wciąż zaliczana jest do grona chorób idiopatyczych (o nieznanej etiologii). Czynnikiem diagnostycznym i zarazem efektorowym jest obecność specjalnych przeciwciał, skierowanych antagonistycznie wobec białek zbożowych, zwanych prolaminami. Są to:
– gliadyna w pszenicy
– sekalina w życie
– hordeina w jęczmieniu
Białka owsa w 95% są bezpieczne dla osób z chorobą trzewną.
Celiakia z równą częstotliwością ujawnia się u dzieci i dorosłych, kobiet i mężczyzn. Szacuje się, że na kontynencie europejskim jest to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób przewodu pokarmowego, występująca w stosunku 1:80 – 1:300 w zależności od regionu. Dotychczas opisano i zdefiniowano 4 typy celiakii, z podziałem na towarzyszące im typowe objawy:
JAWNA – ból brzucha, biegunka, cuchnące stolce tłuszczowe, wzdęcia, zahamowanie wzrostu u dzieci, anemia, osteoporoza. Stwierdza się zmiany w błonie śluzowej jelita, a osoczu obecne są przeciwciała.
UBOGOOBJAWOWA – występuje charakterystyczny obraz śluzówki jelita i przeciwciała w osoczu. Przejawia się znaczną utratą ciała, hipokalcemią, niedokrwistością, nietolerancją sacharozy i laktozy. Najczęściej występuje u bliskich krewnych chorego na pełnoobjawową postać choroby.
UKRYTA – początkowo przebiega bezobjawowo z następowym zanikiem kosmków jelitowych. Zmiana diety na bezglutenową hamuje postęp choroby. Diagnozowana u ludzi w podeszłym wieku.
POTENCJALNA – pomimo obecności w osoczu specyficznych przeciwciał, brak jest jakichkolwiek zmian w nabłonku jelita oraz dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Objawy celiakii, które mogą wystąpić poza układem trawiennym:
– hipoplazja szkliwa i próchnica zębów
– choroby niedoczynnościowe gruczołów dokrewnych
– cukrzyca typu I
– anemia
– osłabienie siły mięśni
– awitaminoza
– padaczka
– depresja
– niepłodność
– zaburzenia mięśni ocznych
Leczenie celiakii
Terapia choroby trzewnej opiera się wyłącznie na prowadzeniu specjalnej diety bezglutenowej. Dokonując wyboru produktów żywnościowych, trzeba zwracać szczególną uwagę na ich skład i informacje zawarte na opakowaniu, aby uniknąć reakcji immunologicznej wobec białek zbożowych. Jednak celiakia wcale nie oznacza, że musisz rezygnować z każdej przyjemności. Obecnie produkowane są na szeroką skalę różne gatunki pieczywa bezglutenowego, ciastka bezglutenowe oraz płatki śniadaniowe.