W ostatnich latach bardzo zmieniło się postrzeganie choroby zwanej łuszczycą. Wcześniej była traktowana jako choroba jednego narządu – definiowana była jako przewlekła, nieuleczalna choroba skóry. Rozwój wiedzy i badań spowodowały, że obecnie łuszczyca definiowana jest jako ogólnoustrojowa choroba zapalna, należąca do chorób autoimmunologicznych czyli takich, gdzie układ odpornościowy człowieka jest wrażliwy na swoje własne komórki.
Najnowsze badania pokazują lepiej mechanizm immunologiczny, który leży u podłoża łuszczycy. Pacjentów chorych na łuszczycę możemy podzielić na podatnych genetycznie oraz podatnych na czynniki środowiskowe. Wiemy, że choruje nie tylko skóra czy paznokcie, ale również cały wewnętrzy organizm. To właśnie wpłynęło na zmianę koncepcji leczenia łuszczycy – leczyć należy całego pacjenta, nie tylko widoczne zmiany.
Skąd bierze się łuszczyca?
Chorzy na łuszczyce z natury są bardziej podatni na różnego rodzaju choroby związane z ogólnoustrojowym procesem zapalnym. Mogą być to choroby związane z zespołem metabolicznym, podwyższonym ryzykiem chorób sercowo–naczyniowych lub występowaniem w rodzinie nowotworów. Aby doszło do rozwoju choroby łuszczycowej muszą zadziałać czynniki wyzwalające, czyli przede wszystkim stres lub ogólnoustrojowe ogniska infekcji (na przykład od dawna zajęty próchnicą ząb). Dlatego pacjenci chorzy na łuszczyce powinni dbać o to, by szybko leczyć wszystkie ogniska infekcji w organizmie i minimalizować stresujące aspekty życia. Czynnikami wyzwalającymi procesy chorobowe łuszczycy mogą być również specjalistyczne leki (tzw. beta-blokery stosowane w lekach na choroby kardiologiczne, na przykład problemy z ciśnieniem), leki przeciwbólowe czy nadużywanie alkoholu i papierosów. Bardzo często łuszczyca jest też następstwem nosicielstwa wirusa brodawczaka ludzkiego oraz ciężkich przebiegów infekcji paciorkowcem, na przykład anginy.
Łuszczyca w społeczeństwie
Łuszczyca jest chorobą niestety mocno stygmatyzującą. Pacjenci mają obniżoną jakość życia i niską samoocenę. Zazwyczaj cierpią na depresje lub inne zaburzenia związane ze strachem przed kontaktami międzyludzkimi. Objawy choroby budzą niechęć, lęk a czasami nawet wstręt otoczenia. Zdrowi ludzie boją się dotknąć chorego, chociaż łuszczyca nie jest chorobą zaraźliwą. Osoby z łuszczycą nagminnie izolują się od społeczeństwa. Łuszczyca cechuje się przebiegiem przewlekłym i trwa zwykle całe życie, a objawy choroby w większości przypadków nawracają wielokrotnie i mają zmienne nasilenie. Oprócz typowych, zapalnych zmian skórnym, u chorych mogą występować problemy psychologiczne, trudności z zaakceptowaniem choroby, popadanie w alkoholizm. Problemy z ułożeniem sobie życia prywatnego mogą odgrywać istotną rolę w nawrotach i zognianiu się choroby.
Jakie występują formy łuszczycy?
Łuszczyca przede wszystkim kojarzy nam się z dużymi, brzydkimi zmianami na skórze. Jednak możemy wyróżnić pięć odmian łuszczycy: wysiękową, krostkową, łuszczycę dłoni i stóp, stawową i najsilniejszą – postać uogólnioną.
Łuszczyca wysiękowa charakteryzuje się obecnością strupów na skórze, powstałych w wyniku przedostawania się bogato płytkowego osocza z drobnych naczyń krwionośnych. W zależności od nasilenia choroby, mogą być zbudowane z wielu warstw i przybierać znaczne rozmiary. Lokalizuje się głównie w obrębie fałdów skóry i skóry głowy. Na ciele mogą pojawić się plamy barwy czerwonej, sinej lub brunatnej. Zmiany pokryte są srebrzystymi, nawarstwionymi łuskami.
Łuszczyca krostkowa jest rzadszym przypadkiem łuszczycy, ale zarazem bardzo ciężką jej formą. Cechuje się obecnością krost jałowych (czyli nie zawierających bakterii lub grzybów). Objawia się podniesioną temperaturą ciała, złym ogólnym samopoczuciem, niedoborem białka, zaburzeniami wodno-elektrolitowymi. Zmiany zwykle ustępują bez pozostawienia blizny, ewentualnie jako brązowe przebarwienia. Typowym powikłaniem tej odmiany jest amyloidoza nerek, czyli choroba polegająca na odkładaniu się nierozpuszczalnych białek w różnych tkankach i narządach, co skutkuje upośledzeniem funkcji danego narządu. Powikłanie to może niestety doprowadzić do zgonu chorego.
Łuszczyca dłoni i stóp objawia się w formie krostek, umiejscowionych głównie na wewnętrznej powierzchni dłoni lub stóp. Możliwe jest ich zlewanie się, a po pęknięciu krostki dochodzi do jej łuszczenia. Zmiany ustępują, z pozostawieniem brunatnych plam lub wyjątkowo niewielkich blizn i lubią nawracać. Przy łuszczycy w obrębie paznokci mogą pojawić się żółte plamy pod płytką paznokcia lub charakterystyczne wgłębienia punkcikowe. Same paznokcie chorego są nadmiernie suche, kruche i łamliwe.
Łuszczyca stawowa, czyli łuszczycowe zapalenie stawów, stwierdzone jest u blisko 20% chorych na łuszczyce. Rozwija się w dorosłym życiu, objawia się opuchlizną, bolesnym obrzękiem i zaczerwienieniem w obrębie stawu. Okolice te są niezwykle tkliwe, pojawia się poranna sztywność i bolesność mięśni niezależnie od wykonywanych czynności czy wysiłku fizycznego.
Ostatnia, łuszczyca uogólniona jest to łuszczyca o przebiegu bardzo ciężkim, spowodowana leczeniem już istniejących ognisk łuszczycy, często przy odmianie stawowej i krostkowej. Może łączyć objawy wszystkich wyżej wymienionych rodzajów łuszczycy.
Jak leczy się łuszczyce?
Łuszczyca jest chorobą nieuleczalną. W zależności od jej rodzaju, można kontrolować ją lekami miejscowymi oraz ogólnymi. Leczenie ogólne polega na przyjmowaniu doustnym retinoidów. Retinoidy stosowane w terapii łuszczycy mają za zadanie normalizację pracy komórek skóry, ograniczanie stanów zapalnych oraz regulowanie pracy układu immunologicznego. Stosowana jest także foto-chemioterapia, która zmniejsza lub całkowicie niweluje zmiany skórne. Chorym podawany jest także Infliksymab, czyli lek stosowany w leczeniu chorób immunologicznych. Niezwykle ważna jest też dieta, której głównym działaniem, oprócz odżywiania organizmu, jest także działanie przeciwzapalne. Koniecznym jest więc eliminowanie z codziennych posiłków alkoholu i innych używek, ostrych przypraw, fast-foodów i cukrów. Chory powinien skupić się na dostarczeniu organizmowi naturalnych przeciwutleniaczy, czyli produktów pochodzenia roślinnego, przede wszystkim warzyw i owoców.
Przy łuszczycy skóry bardzo ważna jest odpowiednia higiena, pielęgnacja oraz bezwzględne przestrzeganie zaleceń lekarskich odnośnie opatrywania i dezynfekcji ran. Dermokosmetyki dostępne na rynku mają działać na dwóch płaszczyznach: usuwać nadmierne rogowacenie naskórka oraz redukować stany zapalne skóry. W tym celu często stosowane są maści zawierające 5-10% kwasu salicylowego, które mają właściwości przeciwzapalne i redukujące zmiany skórne. Zalecane są także maści z glikokortykosteroidami o silnym działaniu przeciwzapalnym i wysuszającym oraz maści z retinolem i pochodnymi witaminy D3, w celu odbudowania i redukcji uszkodzeń skóry. Terapia miejscowa w obrębie owłosienia skóry głowy to zastosowanie kwasu salicylowego w postaci maści na bazie oleju kokosowego, często z dodatkiem siarki oraz stosowanie specjalistycznych szamponów. Zmiany w obrębie paznokci są traktowane zwykle wcześniej wspomnianą maścią z glikokortykosteroidowymi. Wszelkie problemy w obrębie stóp lub dłoni warto skonsultować w gabinecie podologicznym, gdzie zaleca się regularną i delikatną terapię opracowywania zmian rogowaciejących paznokci i skóry, poprzez usuwanie zmienionej chorobowo płytki, skrócenie paznokci i zastosowanie specjalnych odciążeń na zmienione chorobowo miejsca. Zalecane jest także korzystanie z preparatów o działaniu kojącym, nawilżającym i ochronnym.
Niestety, nie są znane środki ani metody na całkowite wyleczenie choroby. Konieczne jest regularne badanie morfologiczne i RTG stawów, w celu prowadzenia kontroli nad chorobą i ogólnym stanem organizmu. Należy pamiętać, że przy chorobach o podłożu immunologicznym trzeba zwracać szczególną uwagę na czynniki stresogenne, które są w tym przypadku mocnym bodźcem wyzwalającym reakcję zapalną. W celu zadbania o możliwie jak najlepszy komfort psychiczny chorego, zaleca się skorzystanie z pomocy terapeuty, który pomoże dostosować swoje życie do napotkanych trudności.